10.2. Χρήση πλάγιων χαρακτήρων

Ως προς τη χρήση πλάγιων χαρακτήρων στα ενωσιακά κείμενα, κατά κανόνα, στην ελληνική ακολουθείται η πρακτική την οποία ακολουθεί το πρωτότυπο, με επιμέρους διαφοροποιήσεις ανάλογα με το συγκείμενο και το είδος της έκδοσης.

Η γενική παρατήρηση που θα μπορούσε να κάνει κανείς για τη χρήση των πλάγιων χαρακτήρων από τους έλληνες συντάκτες/μεταφραστές στα ενωσιακά κείμενα είναι ότι, κατά κανόνα, στο ελληνικό κείμενο ακολουθείται η πρακτική την οποία ακολουθεί το πρωτότυπο. Τονίζεται, όμως, ότι αυτό δεν πρέπει να γίνεται άκριτα, διότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες στην ελληνική πρακτική ακολουθούνται διαφορετικοί κανόνες. Στην περίπτωση αυτή, η μέριμνα για τη συνεπή τήρησή τους στο χειρόγραφο διασφαλίζει την καλύτερη ποιότητα του τελικού δοκιμίου. Ειδικότερα:

  1. Στις νομικές πράξεις της Ένωσης χρησιμοποιούμε πλάγια στοιχεία στις εξής κυρίως περιπτώσεις:

    1. σε κάθε αναφορά στην Επίσημη Εφημερίδα, όπου ο τίτλος της αναγράφεται ολόκληρος·

      Παράδειγμα:

      Ο παρών κανονισμός αρχίζει να ισχύει την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

      Αντίθετα, χρησιμοποιούνται όρθια στοιχεία όταν ο τίτλος παρατίθεται συντομευμένος.

      Παράδειγμα:

      Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Φεβρουαρίου 2012 (δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα).

    2. κατ’ επέκταση, στους τίτλους ελληνικών και ξένων έργων (επιστημονικών, νομικών κ.λπ.), καθώς και στους τίτλους εφημερίδων και περιοδικών εκδόσεων όταν παρατίθενται ολόκληροι1·

      Παραδείγματα:

      Η διακρατική διοικητική πράξη στο ευρωπαϊκό διοικητικό δίκαιο

      La gestion collective des droits d’auteur dans la perspective du droit communautaire

      Νομικό Βήμα

      International Affairs

      Journal of Toxicology

    3. στην κατά σειρά παράθεση των άρθρων στο διατακτικό μιας πράξης (Άρθρο 1, Άρθρο 2 κ.ο.κ.)·
    4. στο τέλος της πράξης, στο σημείο των υπογραφών·

      Παράδειγμα:

      Για την Επιτροπή

      Ανδρούλλα ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ2

      Μέλος της Επιτροπής

      Ο έλληνας συντάκτης/μεταφραστής πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στο σημείο αυτό, διότι πολύ συχνά στις μεταφράσεις που μας έρχονται από τις μεταφραστικές μνήμες οι πλάγιοι χαρακτήρες που πρέπει να υπάρχουν στις προαναφερόμενες περιπτώσεις έχουν γίνει όρθιοι. Συνεπώς, πρέπει να κάνει τη σχετική διόρθωση·

    5. στις (επιστημονικές)λατινικές ονομασίεςζωντανών οργανισμών, οι οποίες έχουν μορφή διωνύμου [δύο λέξεις, εκ των οποίων η πρώτη δηλώνει το γένος (με το πρώτο γράμμα κεφαλαίο) και η δεύτερη το είδος (με όλα τα γράμματα πεζά)] και σπανιότερα τριωνύμου (η τρίτη λέξη δηλώνει το υποείδος ή την ποικιλία και γράφεται επίσης με πεζούς χαρακτήρες)3. Κανονικά, οι λατινικές ονομασίες πρέπει και στο αγγλικό κείμενο να εμφανίζονται με πλάγια στοιχεία.

      Παραδείγματα:

      Escherichia coli4

      Felis silvestris catus

      Έγκριση των τροποποιημένων προγραμμάτων για τη σαλμονέλωση (ζωονοσογόνος σαλμονέλα) σε σμήνη αναπαραγωγής, ωοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus και σε σμήνη ινδορνίθων (Meleagris gallopavo) που υπέβαλε το Βέλγιο και η Λετονία

      Αντίθετα, γράφονται με όρθιους χαρακτήρες όλες οι υπόλοιπες λατινικές ταξινομικές   κατηγορίες (τάξη, οικογένεια, φύλο κ.λπ.), οι οποίες παρατίθενται μονολεκτικά και με αρχικό κεφαλαίο:

      Παράδειγμα:

      Η καραγενάνη λαμβάνεται με εκχύλιση με νερό από φυσικά στελέχη θαλάσσιων φυκών των οικογενειών Gigartinaceae, Solieraceae, Hypneaceae και Furcellariaceae της τάξης Rhodophyceae (ερυθροφύκη).

  2. Σε εκδόσεις ή δημοσιεύσεις γενικότερου ενδιαφέροντος, γράφονται επίσης με πλάγια στοιχεία:
    1. οι πρόλογοι, οι επίλογοι, τα σχόλια του εκδότη και, γενικά, τα μέρη του έργου τα οποία δεν έχει γράψει ο συγγραφέας·
    2. οι αφιερώσεις που βρίσκονται στην αρχή ενός έργου ή ενός κεφαλαίου, η θέση ή ιδιότητα του υπογράφοντος ένα έγγραφο.
  3. Γράφονται όμως με όρθια στοιχεία:
    1. οι τίτλοι άρθρων που δημοσιεύονται σε εφημερίδες, περιοδικές εκδόσεις, επιστημονικές επιθεωρήσεις κ.λπ.· αντί με πλάγια στοιχεία, παρατίθενται εντός εισαγωγικών·

      Παράδειγμα:

      «Η πολιτική μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Επιστημονική Επιθεώρηση Διεθνούς Οικονομίας και Πολιτικής, Τόμος 2, Τεύχη 1-4, Καλοκαίρι 1996 - Άνοιξη 1997

    2. οι ονομασίες χημικών ουσιών (π.χ. πρόσθετα τροφίμων), φαρμάκων ή δραστικών φαρμακευτικών ουσιών κ.λπ., όταν αναφέρεται η λατινική ή η ξενική εμπορική ονομασία τους·
    3. άλλες λατινικές λέξεις και εκφράσεις που υπάρχουν στα ενωσιακά κείμενα (mutatis mutandis, ad valorem, inter alia κ.ο.κ.), παρά την αντίθετη πρακτική που ακολουθείται συνήθως στο αγγλικό πρωτότυπο. Η διαφορά του αλφαβήτου αρκεί στην περίπτωση αυτή για τη διάκριση από τις ελληνικές λέξεις. Εξάλλου, πολλές από τις λατινικές εκφράσεις μεταφράζονται στα ελληνικά·
    4. οι αναφορές στα ονόματα των διαδίκων σε υποθέσεις του Δικαστηρίου, επίσης σε αντίθεση με το αγγλικό πρωτότυπο·

      Παράδειγμα:

      Υπόθεση C-480/01 P(R): Commerzbank AG κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

  4. Και τρεις ακόμη παρατηρήσεις:
    1. Στην Επίσημη Εφημερίδα γενικά αποφεύγεται η χρήση πλαγίων και προτιμάται η χρήση εισαγωγικών στην αυτούσια παράθεση αποσπασμάτων από άλλα κείμενα. Στην αυτούσια παράθεση ενωσιακών ή εθνικών νομοθετικών διατάξεων, οι συντάκτες των πρωτοτύπων έχουν συχνά την τάση να χρησιμοποιούν πλάγιους χαρακτήρες και να βάζουν επιπλέον (εκ περισσού) το παράθεμα σε εισαγωγικά. Ο έλληνας συντάκτης/μεταφραστής θα ήταν ορθότερο να αφαιρέσει το ένα από τα δύο διαφοροποιητικά στοιχεία (την πλαγιογράφηση ή τα εισαγωγικά) και να διατηρήσει μόνο το ένα από αυτά. Αν πάλι ο συντάκτης του πρωτοτύπου χρησιμοποιήσει —ορθότερα και «οικονομικότερα»— μόνο εισαγωγικά (με όρθια γράμματα) ή μόνο πλάγια γράμματα (χωρίς εισαγωγικά), ο μεταφραστής θα ακολουθήσει φυσικά κι αυτός την πρακτική του πρωτοτύπου.
    2. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις τα πλάγια γράμματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όπως τα εισαγωγικά, για την απομόνωση λέξεων ή φράσεων από τα συμφραζόμενά τους (αυτή η πρακτική ακολουθείται διότι κρίθηκε ότι η γενικευμένη χρήση εισαγωγικών θα οδηγούσε στην κατάστιξη του εγγράφου). Όπως προαναφέρθηκε, όμως, αυτή η «απομόνωση» είναι ενίοτε σαφέστερη με τα εισαγωγικά απ’ ό,τι με τα πλάγια γράμματα και, όταν υπάρχει κίνδυνος αμφισημίας (ιδίως σε νομικές πράξεις), πρέπει να προτιμάται η χρήση των εισαγωγικών αντί των πλάγιων γραμμάτων.
    3. Τέλος, να σημειωθεί ότι στο εσωτερικό ενός κειμένου γραμμένου αποκλειστικά με πλάγιους χαρακτήρες οι κανόνες αντιστρέφονται:

      Παράδειγμα:

      Ο παρών κανονισμός αρχίζει να ισχύει την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1

Οι μεταφρασμένοι τίτλοι των ξενόγλωσσων έργων γράφονται με πλάγια στοιχεία μόνο όταν συνιστούν δημοσιευμένους τίτλους μεταφρασμένης έκδοσης. Αντίθετα, ενδεικτικά μεταφρασμένοι τίτλοι παρατίθενται με όρθια στοιχεία. Παράδειγμα: EFSA Journal, αλλά στα ελληνικά: Δελτίο EFSA ή Δελτίο ΕΑΑΤ (με όρθιους χαρακτήρες).

2

Κατά τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα το ονοματεπώνυμο του υπογράφοντος γράφεται με όρθιους χαρακτήρες.

3

Σημειώνεται ότι οι ενδείξεις sp. (species = είδος), spp. (species = είδη), subsp. και ssp. (subspecies = υποείδος), var. (varietas = ποικιλία), καθώς και τα ονόματα ή τα αρχικά επιστημόνων που συνοδεύουν την επιστημονική ονομασία γράφονται με όρθιους χαρακτήρες, π.χ.Cupressus sempervirens var. horizontalis, Capsicum frutescens L., Canis lupus, Linnaeus, 1758, Lilium spp.

4

Μετά την πρώτη της αναφορά, η ονομασία μπορεί να παίρνει συντομευμένη μορφή, π.χ. E. coli.