10.9. Προβλήματα απόδοσης στην ελληνική γλώσσα

Α. Ορθογραφία και στίξη, γραμματική και συντακτικό

Σχετικά με το θέμα αυτό μπορούν να γίνουν οι εξής γενικές παρατηρήσεις:

Άλλα ορθογραφικά προβλήματα που απασχολούν συχνά τον μεταφραστή είναι (ενδεικτική αναφορά):

1. Η ορθογράφηση σύνθετων λέξεων το δεύτερο συνθετικό των οποίων αρχίζει από ρω: αυτορρύθμιση ή αυτορύθμιση [προτιμητέα η πρώτη γραφή, διότι είναι παλαιόθεν καθιερωμένη (υπάρχει μάλιστα στο λεξικό του Δημητράκου), η χορύπανση ή ηχορρύπανση, νιτρορύπανση ή νιτρορρύπανση⁴ (και στις δύο περιπτώσεις προτιμητέα η απλούστερη γραφή με ένα ρω, διότι πρόκειται για νεότερα σύνθετα στα οποία η γραφή με δύο ρω δεν έχει καθιερωθεί, όπως προκύπτει από την ευρύτατη διάδοση και της γραφής με ένα ρω) κ.ο.κ. Με ένα ρω πρέπει επίσης να γράφονται τα λεγόμενα μη γηγενή σύνθετα, δηλαδή αυτά που έχουν ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό λέξη ξενικής προέλευσης: αφισορύπανση, αρχιραββίνος, αντιρατσιστικός κ.λπ., καθώς και τα εθνωνύμια (Λευκορωσία), όπως και τα επίθετα που περιέχουν συνθετικά τα οποία παράγονται από εθνωνύμια (ελληνορουμανικός, αμερικανορωσικός, φιλορωσικός κ.ο.κ.).
2. Η ορθογράφηση θηλυκών ουσιαστικών σε ‹-ia› [αντιπροσωπία (ορθότερο) ή αντιπροσωπεία, εταιρεία (ορθότερο) ή εταιρία κ.λπ.].
3. Η γραφή του τρίτου ενικού ορισμένων λόγιων συνηρημένων ρημάτων σε -όω > -ώ, και ιδίως του πληρώ: πληροί, και όχι πληρεί.
4. Η μονολεκτική (προτιμητέα) ή μη γραφή παλιών προθετικών εκφράσεων που έχουν γίνει επιρρήματα ή σύνδεσμοι (παρόλο και όχι παρ’ όλο, καταρχάς και όχι κατ’ αρχάς, εξαιτίας και όχι εξ αιτίας, απευθείας και όχι απ’ ευθείας, εντούτοις και όχι εν τούτοις, επιμέρους και όχι επί μέρους κ.λπ., αλλά εν λόγω και όχι ενλόγω, εν μέρει και όχι ενμέρει, εν γένει και όχι ενγένει, διότι η δεύτερη γραφή παραβιάζει τους κανόνες της ελληνικής γλώσσας, που δεν ανέχονται τις ακολουθίες ‹νλ›, ‹νμ› ή ‹νγ› (εκτός αν πρόκειται για λέξεις ξενικής καταγωγής).
5. Η αόριστη αντωνυμία καθένας, καθεμία, καθένα, που πρέπει να γράφεται με μία και όχι με δύο λέξεις.
6. Οι περιπτώσεις γραφής των προθέσεων με, σε, για και από με έκθλιψη. Συνιστάται να γράφονται με έκθλιψη, όταν ακολουθεί η αντωνυμία αυτός: σ’ αυτόν τον τομέα, γι’ αυτό το θέμα κ.ο.κ. Για την πρόθεση από, επισημαίνεται ότι πρέπει να γράφεται με έκθλιψη στη φράση απ’ ό,τι.

1. Επίσης, πολύ συχνά δεν τηρείται ο βασικός κανόνας που προβλέπει τον καταρχήν χωρισμό κύριων και δευτερευουσών προτάσεων με κόμμα (με τις εξαιρέσεις που ισχύουν για ορισμένα είδη δευτερευουσών προτάσεων, και ιδίως για τις βουλητικές, τις ειδικές, τις ενδοιαστικές και τις πλάγιες ερωτηματικές).
2. Επισημαίνεται ακόμη ότι δεν πρέπει να μπαίνει κόμμα στους σύντομους χρονικούς προσδιορισμούς στην αρχή της περιόδου, μολονότι οι Άγγλοι και οι Γάλλοι βάζουν. Παράδειγμα:

   Στις 3 Μαρτίου 2007 η Επιτροπή […]

   Μετά το 2007 δεν χρειάζεται κόμμα στα ελληνικά.

3. Επίσης, συνιστάται η χρήση κόμματος έπειτα από βεβαιωτικά, αντιθετικά και λοιπά μόρια και εκφράσεις στην αρχή περιόδου (ως εκ τούτου, συνεπώς, αντίθετα κ.λπ.), διότι η κρατούσα γνώμη είναι ότι πρέπει να μπαίνει κόμμα.
4. Τέλος, συχνά γίνεται σύγχυση μεταξύ ενωτικού καιπαύλας⁶.

γ) Στη γραμματική το βασικό πρόβλημα δεν είναι τόσο τα λάθη (που είναι λίγα) αλλά η πολυτυπία, και ειδικότερα η (ευτυχώς όχι πολύ διαδεδομένη) αδικαιολόγητη χρήση τύπων της καθαρεύουσας, ακόμη και όταν υπάρχουν δόκιμοι και εύχρηστοι τύποι της δημοτικής. Μερικές φορές γίνονται λάθη στη γενική πτώση λόγιων τύπων (επιθέτων ή μετοχών), όταν ο σωστός τύπος ηχεί παράξενα στα νέα ελληνικά.

Παράδειγμα 1:

Παράδειγμα 2:

Άλλα θέματα που απασχολούν συχνά τον μεταφραστή στον τομέα της γραμματικής είναι (ενδεικτική αναφορά):

1. Η θέση του τόνου στη γενική ορισμένων προπαροξύτονων ουσιαστικών, μετοχών ή επιθέτων (τα δικαιώματα των εργαζόμενων ή των εργαζομένων, η συμμετοχή των εμπλεκόμενων ή των εμπλεκομένων παραγόντων, των έντυπων ή των εντύπων, των πρόσθετων ή των προσθέτων, του αντίκτυπου ή του αντικτύπου κ.ο.κ.). Όπως παρατηρεί ο Τριανταφυλλίδης (Νεοελληνική Γραμματική, σημείο 626, σ. 263-264), μερικά προπαροξύτονα επίθετα σε -ος όταν συνηθίζονται σαν ουσιαστικά ακολουθούν διαφορετικό τονισμό. Ενώ ως επίθετα βαστούν τον ίδιο τόνο σε όλες τις πτώσεις, ως ουσιαστικά παροξύνονται στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού. Η αυστηρή εφαρμογή αυτού του κανόνα αίρει και πιθανές αμφισημίες. Για παράδειγμα, η φράση obligations of food business operators, αν μεταφραστεί υποχρεώσεις των υπεύθυνων επιχειρήσεων τροφίμων (με τον τόνο στην προπαραλήγουσα, όπως γίνεται, κατά τον Τριανταφυλλίδη, για τα επίθετα), μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνεία (δηλαδή να θεωρηθεί ότι πρόκειται για τις υπεύθυνες επιχειρήσεις). Αντίθετα, αν ο τόνος μπει στην παραλήγουσα (υποχρεώσεις των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων), αντιλαμβάνεται κανείς ευκολότερα ότι πρόκειται για ουσιαστικό, δηλαδή για τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για τις επιχειρήσεις τροφίμων. Ομοίως: χρήση πρόσθετων τροφίμων και χρήση προσθέτων τροφίμων· προετοιμασία των έντυπων και των πολυμεσικών εκδόσεων: εδώ ο τονισμός της λέξης έντυπων στην προπαραλήγουσα δηλώνει σαφώς ότι πρόκειται για επίθετο (έντυπων εκδόσεων), ενώ, αν η λέξη τονιζόταν στην παραλήγουσα (εντύπων), θα επρόκειτο για ουσιαστικό (τα έντυπα και οι πολυμεσικές εκδόσεις) κ.ο.κ. Βλέπε, ωστόσο, και τη διεξοδική ανάλυση (με άφθονα παραδείγματα) που γίνεται για το θέμα αυτό στον Οδηγό της νεοελληνικής γλώσσας των Εκδόσεων Πατάκη (Β΄ μέρος, σ. 32-41), όπου επισημαίνεται η μεγάλη ρευστότητα που διακρίνει τη γλώσσα μας ως προς το θέμα αυτό και διαπιστώνεται η δυσκολία θέσπισης και εφαρμογής σχετικού αυστηρού κανόνα.
2. Η γενική επιθετικοποιημένων ή ουσιαστικοποιημένων μετοχών σε -ων (ο παρών, του παρόντος ή του παρόντα·ο αιτών, του αιτούντος ή του αιτούντα· ο ρυπαίνων, του ρυπαίνοντος ή του ρυπαίνοντα· ο φέρων οργανισμός, του φέροντος ή του φέροντα οργανισμού· ο επιβλέπων μηχανικός, του επιβλέποντος ή του επιβλέποντα μηχανικού κ.ο.κ.). Σε όλα τα προαναφερόμενα παραδείγματα σωστή στη γενική είναι η κατάληξη -ντος και όχι η κατάληξη -ντα (σχολική γραμματική, σ. 55). Η κατάληξη -ντα προτιμάται σε λέξεις αυτής της κατηγορίας μόνο αν έχει καθιερωθεί στην ονομαστική η κατάληξη -ντας, οπότε όμως πρόκειται πλέον για καθαρά ουσιαστικά (ο ορίζοντας, του ορίζοντα· ο παράγοντας, του παράγοντα κ.ο.κ.).
3. Η χρήση των συμφωνικών συμπλεγμάτων φτ, χτ και στ αντί των συμφωνικών συμπλεγμάτων φθ, χθ και σθ, αντιστοίχως, στον παθητικό μέλλοντα και τον παθητικό αόριστο. Ως προς το θέμα αυτό, τονίζεται ότι πρέπει να χρησιμοποιείται το σύμπλεγμα στ αντί του συμπλέγματος σθ σε ρήματα που λήγουν σε -ίζω, -άζω ή -έζω (χαρακτηρίστηκε και όχι χαρακτηρίσθηκε, δικάστηκε και όχι δικάσθηκε, συμπιέστηκε και όχι συμπιέσθηκε). Ως προς τα άλλα δύο συμπλέγματα, δεν είναι δυνατόν να δοθεί γενικός κανόνας. Το ζήτημα πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση (δηλαδή, ανάλογα με το εκάστοτε ρήμα), αλλά με προτίμηση, όπου είναι δυνατόν, στον τύπο της δημοτικής.
4. Η εσωτερική αύξηση των σύνθετων ρημάτων στον παρατατικό και τον αόριστο. Ως προς το θέμα αυτό, ο κανόνας είναι ότι άτονη εσωτερική αύξηση δεν υπάρχει στα νέα ελληνικά. Άρα επισήμανε και όχι επεσήμανε, επιδίωκε και όχι επεδίωκε κ.ο.κ. Η τονισμένη εσωτερική αύξηση άλλοτε διατηρείται και άλλοτε όχι, ανάλογα με την πρόθεση που αποτελεί το πρώτο συνθετικό του σύνθετου ρήματος (π.χ. κατέθεσε και όχι κατάθεσε, επέβαλε και όχι επίβαλε, διέπραξε και όχι διάπραξε, απέκρουσε και όχι απόκρουσε· αλλά εξάντλησε και όχι εξήντλησε, πρόσθεσε και όχι προσέθεσε κ.ο.κ.).
5. Κάποιοι τύποι του παθητικού αορίστου (λήφθηκε ή ελήφθη, εξάχθηκε ή εξήχθη,συμπεριλήφθηκε ήσυμπεριελήφθη,υπογράφηκε,υπογράφτηκε,υπογράφθηκε ή υπεγράφη κ.ο.κ.). Σε αρκετές από τις περιπτώσεις αυτές ο —καταρχήν προτιμητέος— τύπος με τη «δημοτικότερη» κατάληξη-κε ξενίζει, οπότε πρέπει να επιλέγεται ο λόγιος τύπος⁷. Πρόκειται για θέμα στο οποίο υπεισέρχεται το προσωπικό γλωσσικό αισθητήριο του κάθε μεταφραστή.
6. Το γνωστό πρόβλημα με τη σύγχυση μεταξύ εξακολουθητικών και στιγμιαίων τύπων πολλών σύνθετων ρημάτων τα οποία έχουν ως δεύτερο συνθετικό το ρήμα άγω ή το ρήμα βάλλω (ή και το έχω): θα προβάλλω (εξακολουθητικό), θα προβάλω (στιγμιαίο), έχω προβάλει (πάντοτε έτσι· ποτέ έχω προβάλλει)· θα εισάγω (εξακολουθητικό), θα εισαγάγω (στιγμιαίο), έχω εισαγάγει (πάντοτε έτσι· ποτέ έχω εισάγει)· θα συμμετέχω (εξακολουθητικό), θα συμμετάσχω (στιγμιαίο), έχω συμμετάσχει (πάντα έτσι· ποτέ έχω συμμετέχει) κ.λπ.
7. Το επίθετο ενεργός στο θηλυκό γένος. Το πρόβλημα οφείλεται στο γεγονός ότι το εν λόγω επίθετο είναι μεν στα νέα ελληνικά τρικατάληκτο (ενεργός, ενεργή, ενεργό), πολύ συχνά όμως, λόγω λόγιων επιδράσεων, χρησιμοποιείται ως δικατάληκτο, δηλαδή με τον ίδιο τύπο στο αρσενικό και στο θηλυκό (ενεργός συμμετοχή, ενεργός παρουσία, ενεργός ζύμη κ.λπ.). Συνήθως, όμως, το επίθετο αυτό, στον πληθυντικό αριθμό του θηλυκού γένους, δεν κλίνεται κατά τη δεύτερη κλίση, όπως στον ενικό, αλλά κατά την πρώτη (π.χ. ενεργές και όχι ενεργοί ζύμες). Αυτή η ανακολουθία δημιουργεί κάποιο πρόβλημα, αλλά η άποψη που υιοθετείται στο Διοργανικό εγχειρίδιο είναι ότι πρέπει να γίνει αποδεκτή (όπως συνέβαινε με τα λεγόμενα ετερόκλιτα ουσιαστικά της αρχαίας γλώσσας).

Τέλος, μια γενική κατεύθυνση που θα μπορούσε να δοθεί ως προς το θέμα της γραμματικής είναι ότι, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τηρείται ενιαία γραμμή στο σύνολο του μεταφραζόμενου κειμένου και να αποφεύγονται οι υβριδικοί τύποι (για παράδειγμα, δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται παρατατικοί όπως θεωρείτο, δικαιούτο κ.λπ., δηλαδή να διατηρείται η λόγια κατάληξη χωρίς όμως να μπαίνει το έψιλον της αύξησης).

1. Μετοχή απόλυτη

   Παράδειγμα:

   Consequently, normal value was constructed by using the company's own cost of production and SG&A expenses […]

   Λανθασμένη μετάφραση:

   Συνεπώς, η κανονική αξία κατασκευάστηκε χρησιμοποιώντας το κόστος παραγωγής και τα έξοδα ΠΓΔΕ της εταιρείας […]

   Η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα πρέπει να έχει υποκείμενο. Κατά κανόνα, υποκείμενό της είναι το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει. Στο προαναφερόμενο παράδειγμα υποκείμενο του χρησιμοποιώντας δεν είναι φυσικά η κανονική αξία. Άρα η χρήση αυτή δεν είναι δόκιμη⁹. Επισημαίνεται, πάντως, ότι κυρίως με ρήματα παθητικής φωνής (όπως το κατασκευάστηκε του προαναφερόμενου παραδείγματος) παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μεγάλη διάδοση της απόλυτης χρήσης μετοχών ενεργητικού ενεστώτα (όπως το χρησιμοποιώντας του παραδείγματος).

   Σωστή μετάφραση:

   Συνεπώς, η κανονική αξία κατασκευάστηκε με τη χρησιμοποίηση του κόστους παραγωγής και των εξόδων ΠΓΔΕ της εταιρείας […]

2. Αδικαιολόγητο υπερβατό

   Παράδειγμα:

   Les principales modifications proposées concernent les mécanismes de mise sur le marché des médicaments.

   Λανθασμένη μετάφραση:

   Οι κύριες τροποποιήσεις που προτείνονται αφορούν τους μηχανισμούς διάθεσης στην αγορά των φαρμάκων.

   Σωστή μετάφραση:

   Οι κύριες τροποποιήσεις που προτείνονται αφορούν τους μηχανισμούς διάθεσης των φαρμάκων στην αγορά.

   Ακόμη: ανακοίνωση στην Επιτροπή της κ. Βασιλείου (αντί του σωστού: ανακοίνωση της κ. Βασιλείου στην Επιτροπή)· η εφαρμογή στα κράτη μέλη της οδηγίας (αντί του σωστού: η εφαρμογή της οδηγίας στα κράτη μέλη)· η αντίσταση στη φωτιά των υλικών (αντί του σωστού: η αντίσταση των υλικών στη φωτιά) κ.ο.κ.

   Ωστόσο, στο σημείο αυτό πρέπει να γίνουν δύο επισημάνσεις:

   1. Τα προαναφερόμενα ισχύουν για την περίπτωση κατά την οποία η γενική υποκειμενική ή αντικειμενική (στα προαναφερόμενα παραδείγματα: Βασιλείου, οδηγίας, υλικών) δεν συνοδεύεται από σχοινοτενείς προσδιορισμούς. Αντίθετα, όταν υπάρχουν τέτοιοι μακροσκελείς προσδιορισμοί, και πολύ περισσότερο όταν συντρέχουν και λόγοι σαφήνειας, μπορεί να προτιμηθεί το υπερβατό.

      Παράδειγμα:

      Απόφαση της Επιτροπής, της 25ης Απριλίου 2008, για τη θέσπιση των τυπικών απαιτήσεων σχετικά με την υποβολή από τα κράτη μέλη των εθνικών προγραμμάτων εξάλειψης, ελέγχου και επιτήρησης ορισμένων ζωικών ασθενειών και ζωονόσων για κοινοτική χρηματοδότηση

      Εδώ, αν η φράση τελείωνε με τη λέξη προγραμμάτων, ο μεταφραστής θα έπρεπε να έχει πει: υποβολή των εθνικών προγραμμάτων από τα κράτη μέλη. Επειδή, όμως, η γενική αντικειμενική προγραμμάτων συνοδεύεται από εκτενείς προσδιορισμούς (εξάλειψης, ελέγχου και επιτήρησης ορισμένων ζωικών ασθενειών και ζωονόσων για κοινοτική χρηματοδότηση), είναι συντακτικά δικαιολογημένη η τοποθέτηση της φράσης από τα κράτη μέλη (θα μπορούσε ίσως να έχει μπει ανάμεσα σε κόμματα) στο σημείο που επέλεξε ο μεταφραστής τής ανωτέρω απόφασης, και όχι στο τέλος της περιόδου.

   2. Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες η χρήση του υπερβατού, χωρίς να είναι επιβεβλημένη (γιατί υπάρχουν εναλλακτικές εκφραστικές δυνατότητες), είναι προτιμότερη από εκφραστικά σχήματα που ανατρέπουν τη φυσιολογική αλληλουχία των λέξεων μέσα στην πρόταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο συντάσσεται το επίθετο αρμόδιος. Έτσι, η διατύπωση Οι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας αρχές των κρατών μελών, στην οποία υπάρχει υπερβατό, είναι προτιμότερη από τη διατύπωση Οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών για την επιβολή της νομοθεσίας, στην οποία έχουμε διάρρηξη της νοηματικής και συντακτικής σύνδεσης του επιθέτου αρμόδιες με την προθετική έκφραση για την επιβολή της νομοθεσίας. Βέβαια, ο μεταφραστής θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει εναλλακτικά τη διατύπωση Οι αρχές των κρατών μελών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας (με αναφορική πρόταση). Ομοίως, αντί Ο αρμόδιος επίτροπος για θέματα ανταγωνισμού πρέπει να πούμε: Ο αρμόδιος για θέματα ανταγωνισμού επίτροπος ή Ο επίτροπος που είναι αρμόδιος για θέματα ανταγωνισμού· αντί Οι απαιτούμενες διατάξεις για τη μεταφορά της οδηγίας πρέπει να πούμε: Οι απαιτούμενες για τη μεταφορά της οδηγίας διατάξεις ή (ακόμη καλύτερα) Οι διατάξεις που απαιτούνται για τη μεταφορά της οδηγίας κ.ο.κ.

   Άλλα θέματα που απασχολούν συχνά τον μεταφραστή στον τομέα της σύνταξης είναι (ενδεικτική αναφορά):

3. Η σύνταξη του πριν και του μετά.

   Το πριν πρέπει να συνοδεύεται πάντοτε από το από (π.χ. πριν από την πτώχευση και όχι πριν την πτώχευση).

   Πριν από έναρθρη αιτιατική το μετά κανονικά δεν πρέπει να συνοδεύεται από το από (μετά την παραλαβή και όχι μετά από την παραλαβή). Το ίδιο κανονικά ισχύει και όταν το μετά ακολουθείται από απόλυτο αριθμητικό (π.χ. μετά είκοσι έτη και όχι μετά από είκοσι έτη). Πριν από άναρθρη αιτιατική συνιστάται συνήθως να χρησιμοποιείται, αντί του μετά, το έπειτα από ή το ύστερα από (έπειτα/ύστερα από διαβούλευση), γιατί βέβαια στην περίπτωση αυτή το μετά από είναι εντελώς αδόκιμο και άκομψο (δεν είναι δυνατόν να πούμε: μετά διαβούλευση). Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ευρεία διάδοση της χρήσης του μετά από σε όλες τις περιπτώσεις [με απόλυτα αριθμητικά (π.χ. μετά από έξι μήνες), πριν από έναρθρη αιτιατική (π.χ. μετά από την αποστολή) και πριν από άναρθρη αιτιατική (π.χ. μετά από διαβούλευση)]. Η ισχυρή αυτή τάση προοιωνίζεται μιαν εξέλιξη που πιθανότατα θα οδηγήσει τελικά στη «νομιμοποίηση» αυτών των χρήσεων του μετά από στη γλώσσα μας [ήδη ο Μπαμπινιώτης θεωρεί απόλυτα αποδεκτή τη χρήση του μετά από πριν από άναρθρα ουσιαστικά (βλ. λεξικό του, σ. 1484, σχόλιο για τη λέξη πριν)]. Σήμερα το μετά από είναι απόλυτα νόμιμο μόνο όταν ακολουθείται από προσωπική αντωνυμία (π.χ. μετά από εσένα).

4. Η αδικαιολόγητη σύνταξη ορισμένων λόγιων ρημάτων με γενική αντί της (ορθής) αιτιατικής (π.χ. επιδέχεται άμεσης εφαρμογής αντί του ορθού επιδέχεται άμεση εφαρμογή, απολαμβάνει ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης αντί του ορθού απολαμβάνει ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση κ.ο.κ.).
5. Το σχήμα έλξης, το οποίο πρέπει να αποφεύγεται στον γραπτό λόγο (βλ. σχετικές παρατηρήσεις της Ιωάννας Παπαζαφείρη, Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, πρώτος τόμος, σ. 12 και κυρίως σ. 62). Επομένως, όχι: Η Επιτροπή ενημέρωσε όλους όσους ενδιαφέρονται για το θέμα, αλλά Η Επιτροπή ενημέρωσε όλους όσοι ενδιαφέρονται για το θέμα.
6. Η χρήση του συνδέσμου εάν στις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ολικής άγνοιας.

   Κατά την άποψη του Γ. Μπαμπινιώτη (βλ. λεξικό του, σ. 147, σχόλιο στο λήμμα αν, και επίσης σεμινάριο «Η μετάφραση στην ελληνική γλώσσα», Λουξεμβούργο, 10-11 Απριλίου 1989, σ. 32), το εάν μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο στις υποθετικές προτάσεις και όχι στις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ολικής άγνοιας (το αν μπορεί να χρησιμοποιείται και στις δύο). Επομένως, όχι: Η Επιτροπή δεν γνωρίζει εάν όλα τα κράτη μέλη έχουν συμμορφωθεί (αδόκιμη χρήση), αλλά Η Επιτροπή δεν γνωρίζει αν όλα τα κράτη μέλη έχουν συμμορφωθεί. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι σε κανένα βιβλίο γραμματικής ή συντακτικού δεν αναφέρεται ότι οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ολικής άγνοιας μπορούν να εισάγονται με το εάν (όλα αναφέρουν μόνο το αν). Συνεπώς, ο μεταφραστής πρέπει να είναι προσεκτικός στο σημείο αυτό.

7. Η χρήση του σαν και του ως.

   Ο μεταφραστής πρέπει να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στο ομοιωματικό σαν και το τροπικό επίρρημα ως.

   Στο πλαίσιο του αποκεντρωμένου συστήματος, η Επιτροπή, ως [όχι σαν] θεματοφύλακας της Συνθήκης και ως [όχι σαν] αρχή η οποία κατέχει κεντρική θέση, καλείται να διαδραματίζει […]

   Πρέπει επίσης να προσέχει να μη θέτει σε ονομαστική ομοιόπτωτους προσδιορισμούς που αναφέρονται σε όνομα ή αντωνυμία γενικής ή αιτιατικής πτώσης.

   Η αίτηση πρέπει να απευθύνεται στον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου, με την ιδιότητά του ως θεματοφύλακα [όχι ως θεματοφύλακας] του πρωτοκόλλου.

   Όταν όμως υπάρχει ταυτοπροσωπία, ο προσδιορισμός που εισάγεται με το ως πρέπει να μπαίνει σε ονομαστική.

   Η Επιτροπή καλείται να συνεχίσει εντατικά τις προσπάθειές της ως θεματοφύλακας [όχι ως θεματοφύλακα] της ορθής εφαρμογής και αποτελεσματικής επιβολής της κοινοτικής νομοθεσίας (ταυτοπροσωπία: Η Επιτροπή καλείται να συνεχίσει…, η Επιτροπή είναι θεματοφύλακας).

   Στο τελευταίο παράδειγμα το ότι η λέξη θεματοφύλακας πρέπει να μπει στην ονομαστική και όχι στη γενική θα φανεί ξεκάθαρα, αν αλλάξουμε τη δομή της φράσης και βάλουμε τον προσδιορισμό δίπλα στο υποκείμενο.

   Η Επιτροπή, ως θεματοφύλακας της ορθής εφαρμογής και αποτελεσματικής επιβολής της κοινοτικής νομοθεσίας, καλείται να συνεχίσει εντατικά τις προσπάθειές της.

Τέλος, ο μεταφραστής πρέπει να είναι προσεκτικός όσον αφορά τη χρήση του ως με κατηγορούμενο (με ρήματα όπως το θεωρείται, λογίζεται κ.τ.ό.). Σε μερικές περιπτώσεις (ανάλογα με το ρήμα και τους προσδιορισμούς του, καθώς και τη δομή της πρότασης) το ως πρέπει οπωσδήποτε να παραλείπεται (η περίπτωση αυτή είναι η συνηθέστερη), σε άλλες πρέπει οπωσδήποτε να μπαίνει (λιγότερο συνήθης περίπτωση), ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις αμφιβολίας ή προαιρετικής χρήσης. Διεξοδική ανάλυση του θέματος αυτού γίνεται στη γραμματική Κλαίρη–Μπαμπινιώτη (σ. 555-566).