Iarscríbhinn B – Na bunuimhreacha agus céatadáin a scríobh ina bhfigiúirí

Leantar an treoir atá i gCaibidil 9 de CO 2017 do na bunuimhreacha go ginearálta. Córas na maoluimhreacha a úsáidtear agus céatadáin á lua.

Na bunuimhreacha a scríobh ina bhfigiúirí

Figiúr + ainmfhocal: cuirtear an t-athrú tosaigh is cuí don fhigiúr deiridh i bhfeidhm ar fhoirm chuí an ainmfhocail de réir chóras na mbunuimhreacha. Féach an dara colún sa tábla.
Figiúr + ainmfhocal + aidiacht: leantar na gnáthrialacha a bhaineann le haidiachtaí leis na huimhreacha. Is iad sin go mbíonn an aidiacht san uimhir iolra agus séimhithe, seachas ar lorg na mbunuimhreach 1, uimhreacha a chríochnaíonn ar 1 (seachas 11), agus iolraithe ar 10 ó 20 ar aghaidh. Is san uimhir uatha a bhíonn an aidiacht sna cásanna sin agus í ar aon inscne leis an ainmfhocal¹. Féach an tríú colún sa tábla.
Figiúr leis an alt: leantar an treoir atá i gCaibidil 9 de CO 2017 do na bunuimhreacha go ginearálta, agus go sonrach an “Córas Seanbhunaithe” atá molta ann (is é sin go n-úsáidtear “an” nó “na” ag brath ar an gcaoi a ndéarfaí os ard an t-aonad a leanann é, mar atá leagtha amach sa tábla ar leathanach 148 de CO 2017). E.g. an 11 chapall (an t-aon chapall déag); na 24 theanga (na ceithre theanga is fiche); an 61 seachtain (an t-aon seachtain is seasca); an 72 bhliain (an dá bhliain is seachtó); na 98 dtír (na hocht dtír is nócha); na 563 bhád (na cúig chéad seasca is trí bhád); an 257 967 n-úll (an dá chéad caoga is seacht míle, naoi gcéad seachtó is seacht n-úll). Féach an ceathrú colún sa tábla.
Ginideach:
- Téann athrú foirme ar ainmfhocal agus alt sa ghinideach i ndiaidh 1 agus uimhreacha faoi bhun 100 a chríochnaíonn ar 1 (seachas 11), e.g. ábhar an 1 chuntais; i gcaitheamh na 1 oíche; tuismitheoirí 21 ghasúir.
- I gcás na n-uimhreacha eile, ní théann aon athrú foirme ar an ainmfhocal (ná ar an alt), e.g. luach 2 bhád; fad na 3 shráid; luach na 18 mbád; tafann an 151 mhadra.
- I gcás aidiachtaí, téann athrú foirme de réir inscne ar aidiacht atá ag cáiliú ainmfhocail sa ghinideach i ndiaidh 1 agus uimhreacha faoi bhun 100 a chríochnaíonn ar 1 (seachas 11), e.g. ag oscailt 1 leabhair mhóir / 1 fhuinneoige móire; ag oscailt 21 leabhair mhóir/ 21 fhuinneoige móire.
- I gcás iolraithe ar 10 ó 20 ar aghaidh, is san uimhir uatha a bhíonn an aidiacht agus í ar aon inscne leis an ainmfhocal, e.g. athchúrsáil an 100 buidéal plaisteach; ar feadh na 7 500 bliain mhaith.
- I ngach cás eile, bíonn an aidiacht san uimhir iolra agus séimhithe, e.g. ag oscailt 11 leabhar mhóra; ag oscailt 29 bhfuinneog mhóra; dath na 3 gheata bhreátha. Féach an cúigiú, an séú agus an seachtú colún sa tábla.


Uimh.	Figiúr + ainmfhocal	Figiúr + ainmfhocal + aidiacht	Figiúr + ainmfhocal leis an alt	An ginideach (gan alt)	An ginideach (leis an alt)	Gach rud le chéile
1	1 bhád 1 bhó	1 bhád mór 1 bhó mhaith	an 1 bhád an 1 bhó	captaen 1 bháid bainne 1 bhó	captaen an 1 bháid bainne na 1 bhó	captaen an 1 bháid mhóir bainne na 1 bhó maithe
2(¹)	2 theach	2 theach mhóra	an 2 theach	úinéir 2 theach	úinéir an 2 theach	úinéir an 2 theach mhóra
3	3 gheata	3 gheata ghlasa	na 3 gheata	dath 3 gheata	dath na 3 gheata	dath na 3 gheata bhreátha
4	4 fhuinneog	4 fhuinneog mhóra	na 4 fhuinneog	gloine 4 fhuinneog	gloine na 4 fhuinneog	gloine na 4 fhuinneog mhóra
5	5 chat	5 chat bheaga	máthair 5 chat	máthair na 5 chat	máthair na 5 chat	máthair na 5 chat bheaga
6	6 mhála	6 mhála ghlasa	luach 6mhála	luach na 6 mhála	luach na 6 mhála	luach na 6 mhála ghlasa
7	7 n-úll	7 n-úll dhearga	praghas 7 n-úll	praghas na 7 n-úll	praghas na 7 n-úll	praghas na 7 n-úll dhearga
8	8 mbád	8 mbád dhubha	lastas 8 mbád	lastas na 8 mbád	lastas na 8 mbád	lastas na 8 mbád dhubha
9	9 bpáirc	9 bpáirc bhreátha	ag treabhadh 9 bpáirc	ag treabhadh na 9 bpáirc	ag treabhadh na 9 bpáirc	ag treabhadh na 9 bpáirc bhreátha
10	10 gcaora	10 gcaora bhacacha	na 10 gcaora	olann 10 gcaora	olann na 10 gcaora	olann na 10 gcaora bhacacha
11	11 ábhar	11 ábhar shuimiúla	an 11 ábhar	ag stáidéar 11 ábhar	ag staidéar an 11 ábhar	ag staidéar an 11 ábhar shuimiúla
12	12 aiste	12 aiste mhóra	an 12 aiste	ábhar 12 aiste	ábhar an 12 aiste	ábhar an 12 aiste mhóra
13	13 shráid	13 shráid fhada	na 13 shráid	ainmneacha 13 shráid	ainmneacha na 13 shráid	ainmneacha na 13 shráid fhada
14	14 charr	14 charr ghorma	na 14 charr	rothaí 14 charr	rothaí na 14 charr	rothaí na 14 charr ghorma
15	15 bhosca	15 bhosca bhuí	na 15 bhosca	clúdaigh 15 bhosca	clúdaigh na 15 bhosca	clúdaigh na 15 bhosca bhuí
16	16 acra	16 acra dhaora	na 16 acra	costas 16 acra	costas na 16 acra	costas na 16 acra dhaora
17	17 n-oíche	17 n-oíche chiúine	na 17 n-oíche	i gcaitheamh 17 n-oíche	i gcaitheamh na 17 n-oíche	i gcaitheamh na 17 n-oíche chiúine
18	18 ngé	18 ngé fhiáine	na 18 ngé	teitheadh 18 ngé	teitheadh na 18 ngé	teitheadh na 18 ngé fhiáine
19	19 gcloch	19 gcloch throma	na 19 gcloch	ag iompar 19 gcloch	ag iompar na 19 gcloch	ag iompar na 19 gcloch throma
20	20 fear 20 bean	20 fear tanaí 20 bean thanaí	an 20 fear an 20 bean	éadaí 20 fear éadaí 20 bean	éadaí an 20 fear éadaí an 20 bean	éadaí an 20 fear tanaí éadaí an 20 bean thanaí
21	21 ghasúr	21 ghasúr óg	an 21 ghasúr	tuismitheoirí 21 ghasúir	tuismitheoirí an 21 ghasúir	tuismitheoirí an 21 ghasúir óig
38	38 gcapall	38 gcapall bhreátha	na 38 gcapall	stáblaí 38 gcapall	stáblaí na 38 gcapall	stáblaí na 38 gcapall bhreátha
50	50 duine	50 duine óg	an 50 duine	glórtha 50 duine	glórtha an 50 duine	glórtha an 50 duine óg
62	62 dhuais	62 dhuais mhóra	an 62 dhuais	buaiteoirí 62 dhuais	buaiteoirí an 62 dhuais	buaiteoirí an 62 dhuais mhóra
87	87 bhfear	87 bhfear chróga	na 87 bhfear	ainmneacha 87 bhfear	ainmneacha na 87 bhfear	ainmneacha na 87 bhfear chróga
100	100 buidéal	100 buidéal plaisteach	an 100 buidéal	athchúrsáil 100 buidéal	athchúrsáil an 100 buidéal	athchúrsáil an 100 buidéal plaisteach
151	151 mhadra	151 mhadra donn	an 151 mhadra	tafann 151 mhadra	tafann an 151 mhadra	tafann an 151 mhadra donn
563	563 bhád	563 bhád bheaga	na 563 bhád	seolta 563 bhád	seolta na 563 bhád	seolta na 563 bhád bheaga
7 500	7 500 bliain	7 500 bliain mhaith	na 7 500 bliain	ar feadh 7 500 bliain	ar feadh na 7 500 bliain	ar feadh na 7 500 bliain mhaith
258 967	257 967 nduine	257 967 nduine Fhrancacha	an 257 967 nduine	ainmneacha 257 967 nduine	ainmneacha an 257 967 nduine	ainmneacha an 257 967 nduine Fhrancacha

(¹)

Tabhair faoi deara: má thagann aidiacht shealbhach roimh an uimhir dhá, cuirtear athrú tosaigh ar an ainmfhocal de réir na haidiachta sealbhaí seachas de réir na huimhreach dhá, e.g. a dhá gúna; ár dhá mbád; bhur dhá n-ordóg; roinntear na samplaí ina dhá n-aicme mhóra. Leanfar an nós céanna agus an uimhir a scríobh ina bhfigiúr: a 2 gúna; ár 2 mbád; bhur 2 n-ordóg; roinntear na samplaí ina 2 n-aicme mhóra.

Céatadáin a scríobh ina bhfigiúirí

Córas na maoluimhreacha a úsáidtear agus céatadáin á lua.


Bunuimhreacha	Céatadáin
In 8 gcás – in ocht gcás I 10 gcás – i ndeich gcás I 13 chás – i dtrí chás déag In 18 gcás – in ocht gcás déag In 21 chás – in aon chás is fiche I 25 chás – i gcúig chás is fiche In 22 chas – in dhá chás is fiche In 28 gcás – in ocht gcás is fiche I 30 cás – i dtríocha cás In 80 cás – in ochtó cás I 97 gcás – i seacht gcás is nócha In 98 gcás – in ocht gcás is nócha	In 8 % - in ocht faoin gcéad I 10 % - i ndeich faoin gcéad I 13 % - i dtrí déag faoin gcéad In 18 % - in ocht déag faoin gcéad I 21 % - i bhfiche a haon faoin gcéad I 25 % - i bhfiche a cúig faoin gcéad I 22 % - i bhfiche a dó faoin gcéad I 28 % - i bhfiche a hocht faoin gcéad I 30 % - i dtríocha faoin gcéad In 80 % - in ochtó faoin gcéad I 97 % - i nócha a seacht faoin gcéad I 98 % - i nócha a hocht faoin gcéad
I 131 chás – i gcéad tríocha is aon chás amháin In 245 chás – in dhá chéad daichead is cúig chás I 476 chás – i gceithre chéad seachtó is sé chás I 1 232 chás – i míle, dhá chéad tríocha is dhá chás In 2 338 gcás – in dhá mhíle, trí chéad tríocha is ocht gcás In 18 437 – in ocht míle dhéag, ceithre chéad tríocha is seacht gcás

Tá rialacha ar leith ann i gcás aidiachtaí a ghabhann le hainmfhocal i ndiaidh uimhreach sa tuiseal ginideach. Féach (d) agus colún 7 sa tábla.