10.2.1. Tytuły aktów prawnych

Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły i umowy

a) Tytuł pełny

Zasada ogólna: w oficjalnej nazwie (pełnym tytule) dokumentu tylko pierwszy wyraz należy pisać wielką literą.

NB:

Zawsze należy sprawdzać, czy mamy do czynienia z oficjalną nazwą (tytułem) dokumentu (np. czy przymiotnik europejski stanowi część tytułu, czy pełni tylko funkcję informacyjną):

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Traktat o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej

Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym

Porozumienie w formie wymiany listów między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotą Europejską dotyczące załącznika IVb Umowy przejściowej dotyczącej handlu i spraw związanych z handlem między Rzecząpospolitą Polską a Europejską Wspólnotą Gospodarczą i Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz Układu europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi

Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej i należytego zarządzania finansami

Porozumienie o partnerstwie i współpracy

Jednolity akt europejski

Partnerstwo dla członkostwa

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

Wspólnotowa karta socjalnych praw podstawowych pracowników

Protokół socjalny, Protokół w sprawie stosowania zasad subsydiarności i proporcjonalności

Protokół 1 do Umowy między Europejską Wspólnotą Węgla i Stali i Republiką Turcji dotyczącej handlu produktami objętymi Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, Protokół dodatkowy do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu

Porozumienie nicejskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków

Umowa przejściowa dotycząca handlu i spraw związanych z handlem pomiędzy Wspólnotą Europejską, Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Republiką Kazachstanu, z drugiej strony

b) Skrócone, jednowyrazowe nazwy i tytuły

Jeżeli w tekście używa się skróconych, jednowyrazowych nazw dokumentów i aktów prawnych, umów, traktatów itp., których pełna nazwa została wymieniona wcześniej, to te skrócone nazwy można zapisać wielką literą w przypadkach uzasadnionych względami czytelności i zrozumiałości tekstu:

Zgodnie z art. 290 Traktatu prawodawca powierza Komisji zadanie polegające na uzupełnieniu lub zmianie niektórych, innych niż istotne, elementów wspomnianego rozporządzenia.

W przypadku jednowyrazowych określeń uzupełnionych zaimkiem wskazującym lub formą przymiotnika niniejszy zaleca się użycie małej litery, gdyż nie jest to skrócona nazwa, tylko określenie opisowe.

c) Tytuły skrócone i nazwy zwyczajowe – co najmniej dwuwyrazowe

W przypadku nazw zwyczajowych i skróconych nazw aktów prawnych wszystkie człony należy pisać małą literą – właśnie mała litera wskazuje na to, że mamy do czynienia z nazwą nieoficjalną:

traktat amsterdamski, traktat z Amsterdamu, traktat nicejski, traktat z Nicei, traktat rzymski, traktaty rzymskie, traktaty założycielskie, traktat lizboński (ale, w prawodawstwie unijnym: Traktat z Lizbony)

traktat akcesyjny

traktat konstytucyjny (nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa własna)

konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy zwyczajowe)

konwencja o ochronie praw człowieka (niepełny tytuł)

protokół z Palermo, protokół z Kioto

porozumienie nicejskie

umowa z Saarbrücken

W przypadku rozbudowanych tytułów umów, konwencji itp. dopuszcza się możliwość potraktowania skróconego zapisu jako tytułu (pierwszy wyraz wielka literą), o ile:

pierwszy wyraz (umowa, traktat itp.), zasadnicza struktura tytułu i określenie przedmiotu danego aktu zostały zachowane,
usunięte części tytułu dotyczyły mniej istotnych składników (orientacyjne przykłady: data, miejsce sporządzenia, podtytuł, informacje uzupełniające w nawiasach).

W przypadku zwrotów takich, jak dalej zwana umową/Umową, w niniejszej konwencji/Konwencji, jeżeli istnieje ryzyko pomyłki w związku z inną umową przytaczaną w tekście, zalecane jest użycie wielkiej litery (zwykle w chwili definiowania, np. zwaną dalej Umową).

d) Skrócone nazwy traktatów (traktat UE/Traktat UE, traktat WE/Traktat WE, traktat Euratom/Traktat Euratom)

Zasady dotyczące pisowni skróconych nazw traktatów (traktat UE/Traktat UE, traktat WE/Traktat WE, traktat Euratom/Traktat Euratom) przyjęte w poszczególnych instytucjach nie są jednolite.

W Dzienniku Urzędowym, poza dokumentami Trybunału Sprawiedliwości, obowiązuje zapis wielką literą.

W unijnym prawie wtórnym obowiązuje również zapis wielką literą słowa Traktaty (w liczbie mnogiej) w odniesieniu do TUE i TFUE traktowanych łącznie (ew., w kontekstach historycznych, TUE i TWE).

W prawodawstwie unijnym zapisujemy również wielką literą Traktat z Lizbony (choć: traktat z Amsterdamu, traktat z Nicei).

Unijne akty prawne – dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, ustawy itp.

zaimek

Istnieje rozbieżność między praktyką prawną a przepisami ortograficznymi. Przepisy ortograficzne mówią o pisaniu pierwszego słowa (czyli decyzja, rozporządzenie itp.) od wielkiej litery, praktyka prawna zaś nakazuje nazwy aktów prawnych zapisywać w tekstach ciągłych małymi literami, a w tytułach wersalikami. Tytuły aktów prawnych Unii Europejskiej w tekście ciągłym zapisujemy zgodnie ze zwyczajem prawnym – małymi literami (rozporządzenie, dyrektywa, decyzja, zalecenie itp.), niezależnie od tego, czy występują z podaniem tytułu pełnego czy skróconego:

uwzględniając dyrektywę 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynującą procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych(¹), w szczególności jej art. 30 ust. 4 i 6,

Ponieważ Komisji nie zgłoszono żadnego oświadczenia o sprzeciwie na podstawie art. 7 rozporządzenia (WE) nr 510/2006, należy zatwierdzić przedmiotową zmianę.

Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 1 kwietnia 2011 r.

Tytuły komunikatów Komisji i innych podobnych dokumentów

Jeżeli komunikat ma tytuł „hasłowy” (tytuł stanowi samodzielną całość składniową, mogącą funkcjonować niezależnie od słowa komunikat) – tytuł ten zapisujemy w cudzysłowie, pierwszy wyraz wielką literą; wyraz komunikat, zapisywany małą literą, pozostaje przed cudzysłowem.

Jeżeli komunikat ma tytuł „opisowy” (słowo komunikat wchodzi w związki zgody lub rządu z innymi elementami tytułu) – zapis bez cudzysłowu, wszystkie wyrazy (włącznie z wyrazem komunikat) zapisujemy małą literą.

NB:

Inaczej niż w przypadku programów (zob. pkt 10.2.8), słowo komunikat zawsze zapisywane jest małą literą (chyba że jest pierwszym słowem w zdaniu lub nagłówku).
Ta sama zasada dotyczy innych podobnych dokumentów (dokumenty robocze, białe/zielone/… księgi, sprawozdania itp.), także pochodzących z innych instytucji.
Cudzysłów nie jest konieczny, jeśli „hasłowy” tytuł został wyróżniony typograficznie, np. złożony w osobnej linii albo po dwukropku lub myślniku.

komunikat Komisji „Europejski program badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa”

komunikat Komisji w sprawie europejskiego program badań i innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa

biała księga w sprawie roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z naruszenia wspólnotowego prawa ochrony konkurencji

biała księga „Polityka w dziedzinie usług finansowych na lata 2005–2010”

Nazwy taryf, nomenklatur itp.

Nazwy zbiorów przepisów i norm (taryf celnych, kodeksów, nomenklatur itp.) mających formę dokumentu zapisujemy tak jak nazwy innych dokumentów, czyli pierwszy człon wielką literą, pozostałe – małymi. Zapis taki jest dopuszczalny również wtedy, gdy zbiór taki, o ugruntowanym znaczeniu, nie stanowi samodzielnego dokumentu, a jedynie część większego dokumentu ustanawiającego o innym tytule:

Nomenklatura scalona

Wspólnotowy kodeks celny

Akty prawne innych państw

W przypadku tłumaczenia nazw aktów prawnych innych państw należy je pisać małą literą:

niemiecka ustawa o kształceniu nr… z dnia… (nie jest to bowiem rzeczywisty tytuł, ale tłumaczenie; nazwa ustawy jest omówieniowa)

Konstytucja

Należy stosować te same zasady, które zostały omówione wyżej. W przypadku oficjalnych tytułów pierwszy wyraz należy pisać od wielkiej litery; nazwy zwyczajowe – małymi literami. Zatem:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konstytucja 3 maja

ale:

zgodność z konstytucją, w polskiej konstytucji

artykuł 53 konstytucji portugalskiej stanowi…

Części aktów prawnych

Zapis zgodnie z ogólną polską zasadą ortograficzną: w spisie treści – tytuły rozdziałów i innych części dokumentu od wielkiej litery ze względów graficznych (bo to początek wypowiedzenia, zatem: Część 1, Rozdział 2, Podrozdział 3); w tekście – od małych liter (w rozdziale VII, w tytule V, część III).