10.9.2. Wybrane przyimki i wyrażenia przyimkowe
Omówiono tu poprawne użycie kilkunastu przyimków i wyrażeń przyimkowych oraz najczęściej popełniane błędy.
„Dla”
Niepoprawne jest użycie przyimka dla w połączeniu z nazwami rzeczy i pojęć (poza znaczeniem „w celu”):
* krem dla cery tłustej, szampon dla włosów suchych
dobrze: krem do cery tłustej, szampon do włosów suchych
Niekiedy dla w połączeniu z rzeczownikami (często odczasownikowymi) tworzy wyrażenie oznaczające cel. Taką konstrukcję często można spotkać w tekstach oficjalnych:
dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest…
dla poprawy stanu naszej gospodarki należy…
- Dla celów
W języku urzędowym dopuszczalne jest używanie wyrażenia dla celów:dla celów niniejszego rozporządzenia
- W celu, celem = po to, aby Formy te również należą do rejestru języka urzędowego:
W tym kontekście, celem zapewnienia zrównoważonego i odpowiedzialnego zarządzania sektorem, Strony ustalą za obopólną zgodą priorytety.
Wspólnota powinna podjąć działania w celu wprowadzenia w życie określonych środków.
- Na cele = na użytek, na potrzeby Może występować wyłącznie w liczbie mnogiej, w tekstach oficjalnych:
pieniądze na cele charytatywne
„Do”/„na“ – wskazywanie kierunku
„Do” – jeśli do wskazania kierunku używa się przyimka do, to do wskazania miejsca należy użyć przyimka w:
do szkoły – w szkole
do kasy – w kasie
„Na” – jeśli do wskazania kierunku używa się przyimka na, to do wskazania miejsca należy również użyć przyimka na:
na pocztę – na poczcie
na uniwersytet – na uniwersytecie
„Dzięki”
Poprawne tylko w połączeniu z przyczyną pozytywną (a w każdym razie z przyczyną prowadzącą do pozytywnego skutku dla mówiącego):
Dzięki tym środkom można będzie przeprowadzić remont szkoły.
* przegrali dzięki słabej grze bramkarza
dobrze: przegrali wskutek słabej gry bramkarza
lub: wygrali tylko dzięki słabej grze bramkarza drużyny przeciwnej
* dzięki chorobie
dobrze: z powodu choroby
* dzięki przegranej
dobrze: na skutek przegranej
Przyczyna pozytywna i negatywna: wskutek, na skutek, z powodu.
„Na przestrzeni”
Łączy się tylko z dłuższym okresem (takim jak dzieje, wieki):
* na przestrzeni lat, tygodni, miesięcy, dni, godzin
lepiej: w ciągu, podczas
„Na rzecz” – na czyjąś korzyść, dla czyjegoś dobra
przekazać pieniądze na rzecz fundacji, stowarzyszenia
Wyrażenie nadużywane z rzeczownikami abstrakcyjnymi.
lepiej: dla, dla dobra, dla poparcia
* demonstracja na rzecz pokoju
lepiej: demonstracja poparcia dla pokoju
* usługi na rzecz niepełnosprawnych
dobrze: usługi dla niepełnosprawnych
* opowiedzieć się na rzecz czegoś
dobrze: opowiedzieć się za czymś
„Na terenie”
dobrze: na terenie byłego PGR-u * na terenie związków zawodowych
„Na potrzeby”
* dla własnych potrzeb dobrze: na potrzeby własne
„Natomiast”
Często używany jako wyraz wprowadzający nową informację, podczas gdy użyty poprawnie wprowadza zdanie przeciwstawne:
dobrze: Pracownicy we Francji uważają, że mają małe szanse na znalezienie pracy, natomiast respondenci w Danii oceniają swoje szanse bardzo wysoko.
* Pierwsze sprawozdanie zostało opublikowane w lipcu, natomiast drugie w sierpniu.
dobrze: a drugie w sierpniu
„Poprzez” – nadużywane
„Przy”
Nadużywany w kontekstach, które wymagają zupełnie innych przyimków, często jako kalka angielskiego at:
* stosuje się również art. 7 przy pewnych dostosowaniach
lepiej: z pewnymi dostosowaniami albo po pewnych dostosowaniach
* metody wykorzystywane przy szkoleniach
lepiej: w szkoleniach, na szkoleniach
* okazały się niezwykle skuteczne przy wspieraniu inicjatyw
lepiej: we wspieraniu
* kształcenie na odległość przy wykorzystaniu ITC
lepiej: z wykorzystaniem
* będzie to możliwe przy wdrożeniu koncepcji
lepiej: po wdrożeniu
* nawet przy największym wysiłku założenia nie zostaną osiągnięte
lepiej: mimo największych wysiłków
* projekt ten przyniesie trwałe rezultaty jedynie przy silnym zaangażowaniu władz lokalnych
lepiej: jedynie pod warunkiem silnego zaangażowania
„W dziedzinie” – nadużywane
* dobra sytuacja w dziedzinie promocji
lepiej: dobra sytuacja w promocji
„W ramach” – nadużywane
„Ze strony”
* nacisk ze strony słuchaczy
dobrze: nacisk słuchaczy
„W (na) drodze/Drogą”
Wyrażenie charakterystyczne dla języka urzędowego, oficjalnego. Nadużywane. Lepiej: przez coś, wskutek czegoś, jakoś:
* w drodze konsultacji
lepiej: przez konsultacje
„W oparciu o” – nadużywane
* w oparciu o dane
lepiej: opierając się na danych, wykorzystując dane, na podstawie danych, zgodnie z danymi, według danych