Załącznik A3 – Skróty, jednostki miar i znaki specjalne

Przedstawiono tu najczęściej używane tytuły cywilne, jednostki miar, znaki specjalne i inne skróty i skrótowce.

tip:

Szczegółowe zasady dotyczące pisowni skrótów i skrótowców omówiono w pkt 10.3.

1. Tytuły

dr: doktor
dr hab.: doktor habilitowany
mgr: magister
prof.: profesor
inż.: inżynier
JE: Jego (Jej) Ekscelencja
JKM: Jego (Jej) Królewska Mość, Jego (Jej) Książęca Mość

2. Jednostki miar

Oznaczenie jednostek miar¹ zapisuje się bez kropki na końcu, a w druku – czcionką prostą. Oznaczenia jednostek miar nie przybierają liczby mnogiej.

Przy zapisywaniu wartości należy zostawić odstęp między wartością liczbową a oznaczeniem jednostki miary. Odstępu nie stosuje się w przypadku oznaczeń jednostek miary kąta: stopnia (°), minuty (′), sekundy (″) i tercji (‴).

Nazwy jednostek miar pisze się małą literą, a w druku – czcionką prostą. Nazwy te odmienia się według zasad deklinacji polskiej.

Nazwy i oznaczenia jednostek miar


Wielkość	Jednostka miary
	oznaczenie	nazwa	wybrane wielokrotności i podwielokrotności	oznaczenie
Aktywność katalityczna	kat	katal
Aktywność promieniotwórcza	Bq	bekerel
Ciśnienie krwi oraz ciśnienie innych płynów ustrojowych	mmHg	milimetr słupa rtęci
Ciśnienie, naprężenie mechaniczne, ciśnienie akustyczne	Pa	paskal
	bar	bar
	mmHg (Tr)	milimetr słupa rtęci (tor)
	mm H₂O	milimetr słupa wody
	atm	atmosfera fizyczna (normalna)
	at	atmosfera techniczna
Czas	s	sekunda	d h min ns	doba godzina minuta nanosekunda
Częstotliwość	Hz	herc	THz GHz MHz kHz mHz	teraherc gigaherc megaherc kiloherc miliherc
Dawka ekspozycyjna promieniowania X i γ	R	rentgen(¹)
Dawka pochłonięta, energia przekazana właściwa, kerma	Gy	grej
Długość	m	metr	km hm dam dm cm mm µm	kilometr hektometr dekametr decymetr centymetr milimetr mikrometr
Energia elektryczna bierna	varh	warogodzina
Energia, praca, ilość ciepła	J	dżul	MJ kJ	megadżul kilodżul
	cal	kaloria	kcal	kilokaloria
	erg	erg
	eV	elektronowolt
	kGm	kilogramometr
	Wh	watogodzina	TWh GWh MW kWh	terawatogodzina gigawatogodzina megawatogodzina kilowatogodzina
Ilość materii	mol	mol
Indukcja magnetyczna	T	tesla
Indukcyjność	H	henr
Kąt bryłowy	sr	steradian
Kąt płaski	rad	radian
	°	stopień	' "‴	minuta sekunda tercja
	g	grad	c cc	centygrad (minuta gradowa) myriograd (sekunda gradowa)
Ładunek elektryczny	C	kulomb
Masa	kg	kilogram	t q hg dag g dg cg mg µg	tona kwintal hektogram dekagram gram decygram centygram miligram mikrogram
Masa atomowa	u	zunifikowana jednostka masy atomowej
Masa kamieni szlachetnych	ct	karat metryczny
Masa przez jednostkę miary długości przędzy i nici włókienniczych	tex	teks
Moc	W	wat	TW GW MW kW MW	terawat gigawat megawat kilowat miliwat
Moc	KM	koń mechaniczny
Moc bierna	var	war
Moc pozorna	VA	woltoamper
Natężenie oświetlenia	lx	luks
Natężenie prądu elektrycznego	A	amper	kA mA µA	kiloamper miliamper mikroamper
Natężenie prądu elektrycznego	Bi	biot
Objętość, pojemność	m³	metr sześcienny	dm³ cm³ mm³	decymetr sześcienny centymetr sześcienny milimetr sześcienny
Objętość, pojemność	l	litr	Ml kl hl dl cl ml	megalitr kilolitr hektolitr decylitr centylitr mililitr
Pojemność akumulatorów elektrycznych i ogniw galwanicznych	Ah	amperogodzina
Pojemność elektryczna	F	farad
Pole powierzchni	m²	metr kwadratowy	km² dm² cm² mm²	kilometr kwadratowy decymetr kwadratowy centymetr kwadratowy milimetr kwadratowy
Pole powierzchni gruntów rolnych lub terenów budowlanych	a ha	ar hektar
Potencjał elektryczny, napięcie elektryczne, siła elektromotoryczna	V	wolt	MV kV µV	megawolt kilowolt mikrowolt
Poziom wielkości mocowej (elektromagnetycznej, akustycznej)	Np	neper
Poziom wielkości polowej (elektromagnetycznej, akustycznej)	Np	neper
Prędkość	m/s	metr na sekundę	km/h	kilometr na godzinę
Przekrój czynny	b	barn
Przewodność elektryczna	S	simens
Rezystancja, (opór elektryczny)	Ω	om
Równoważnik dawki, dawka równoważna	Sv	siwert
Siła	N	niuton
Strumień magnetyczny	Wb	weber
Strumień świetlny	lm	lumen
Światłość	cd	kandela
Temperatura	K	Kelwin
	°C	stopień Celsjusza
	°F	stopień Fahrenheita
Wielkość ilorazowa	B	bel	dB	decybel

(¹)

Dotyczy wyłącznie przyrządów pomiarowych będących w obrocie lub użytkowaniu przed 23 kwietnia 2004 r.

Nazwy i oznaczenia przedrostków służących do tworzenia dziesiętnych podwielokrotności i wielokrotności jednostek miar


Nazwy i oznaczenia przedrostków		Mnożnik
nazwy	oznaczenia
jotta	Y	10²⁴
zetta	Z	10²¹
eksa	E	10¹⁸
peta	P	10¹⁵
tera	T	10¹²
giga	G	10⁹
mega	M	10⁶
kilo	k	10³
hekto	h	10²
deka	da	10¹
decy	d	l0^-1
centy	c	10^-2
mili	m	10^-3
mikro	µ	10^-6
nano	n	10^-9
piko	p	10^-12
femto	f	10^-15
atto	a	10^-18
zepto	z	10^-21
jokto	y	10^-24

By utworzyć dziesiętne podwielokrotności i wielokrotności jednostki miary, przed jej nazwą (oznaczeniem) umieszcza się nazwę (oznaczenie) przedrostka bez spacji oddzielającej lub jakiegokolwiek innego znaku (np. ns, nanosekunda).

NB:

Przedrostków nie stosuje się w przypadku jednostek następujących wielkości:

kąt płaski i kąt bryłowy – jedność (1);
kąt płaski – obrót, grad lub gon (gon), stopień (°), minuta ('), sekunda (");
czas – minuta (min), godzina (h), doba (d);
zdolność skupiająca układu optycznego – dioptria;
masa kamieni szlachetnych – karat metryczny (ct);
pole powierzchni gruntów rolnych lub terenów budowlanych – ar (a), hektar (ha);
ciśnienie krwi oraz ciśnienie innych płynów ustrojowych – milimetr słupa rtęci (mmHg).

3. Liczebniki porządkowe

Zasady dotyczące zapisu liczebników porządkowych, zob. pkt 10.1.2, 10.8.1 oraz 10.8.3.

4. Znaki specjalne

Znaki umowne stosowane w tabelach:

—: zjawisko nie występuje
0: zjawisko występuje w minimalnej wielkości
.: brak informacji
×: wypełnienie rubryki ze względu na układ tabeli jest niemożliwe lub niecelowe
[]: dane oparte na szacunku
p.m.: pour memoire

Inne znaki:

-: łącznik (dywiz)
–: półpauza
—: pauza
*: gwiazdka (asterysk)
§: paragraf (np. § 3, §§ 1 i 2)
%: procent (np. 3 %)
‰: promil (np. 1,5 ‰)
±: plus minus (np. ±1 g)
÷: postęp arytmetyczny (np. 1500÷1600°C)
+: plus, znak dodawania (2 + 2 = 4)
−: minus, znak odejmowania (4 − 2 = 2)
×: razy, znak mnożenia (2 × 2 = 4)
: lub /: dzielone przez, znak dzielenia (a : b = a/b)
=: jest równy, znak równości
°: stopień
®: registered trademark, zastrzeżony znak handlowy
&: ampresand (etka)
∞: nieskończoność
<: jest mniejsze niż, znak mniejszości (np. a < 0)
>: jest większe niż, znak większości (np. a > 0)
≤: mniejsze albo równe
≥: większe albo równe
≠: jest nierówne, znak nierówności
@: znak używany w adresach poczty elektronicznej, tzw. małpa
™: trademarrk, znak handlowy
≈: w przybliżeniu, znak równości przybliżonej (np. 1/3≈ 0,33)

NB:

% Znak procentu może być użyty tylko po liczbie zapisanej cyframi. Należy zapisywać go z odstępem po liczbie, np. 16,4 %.
° Znak stopnia ma kształt małego kółeczka: °. Nie należy zastępować go zerem we frakcji górnej (⁰). Znak stopnia może być użyty tylko po liczbie zapisanej cyframi.
± Znak zastępuje wyrażenie „więcej lub mniej”. Zapisuje się go bez odstępu od liczby, np. 350 g (±1 g).
× Znak mnożenia ma kształt skośnego krzyżyka. Nie należy zastępować go literą x. Zapisuje się go z odstępem po obu stronach, np. 210 × 297 mm.
: Znak proporcji zastępuje wyraz „do”. Należy zapisywać go z odstępem po obu stronach, np. 3 : 1.

5. Inne skróty i skrótowce

a.: albo
al.: aleja
Al.: aleje
art.: artykuł
bm.: bieżącego miesiąca
br.: bieżącego roku
b.u.: bez uwag
CD-ROM: compact disk – read only memory
dr: doktor
ds.: do spraw
dyr.: dyrektor
Dz.U.: Dziennik Ustaw
Dz.U.: Dziennik Urzędowy
EU-15: 15 państw członkowskich przed rozszerzeniem z 2004 r.
EU-25: 25 państw członkowskich po rozszerzeniu z 2004 r.
EU-27: Europa dwudziestu siedmiu państw: odnosi się albo do 27 państw członkowskich wchodzących w skład Unii Europejskiej między 1 stycznia 2007 r. a 30 czerwca 2013 r., albo do 27 państw członkowskich wchodzących w skład Unii Europejskiej od wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej w dniu 31 stycznia 2020 r. Jeżeli istnieje ryzyko pomyłki między tymi dwoma zakresami, należy wyjaśnić, która konfiguracja jest objęta zastosowanym skrótem, w razie potrzeby w formie przypisu.
EU-28: 28 państw członkowskich po rozszerzeniem z 2013 r.
g. albo godz.: godzina
gr: grosz
i in.: i inni
i.a.: inter alia
itd.: i tak dalej
itp.: i tym podobne
jn.: jak niżej
jw.: jak wyżej
k.: koło
kw.: kwadratowy
lit.: litera
maks.: maksimum
m.in.: między innymi
min.: minimum/minister
min: minuta
mgr: magister
mjr: major
mld: miliard
mln: milion
M/S: statek motorowy (ang. Motor Ship)
n.: nad
n.p.m.: nad poziomem morza
np.: na przykład
nr: numer
nt.: na temat
ok.: około
oo.: ojcowie
os.: osiedle
p.: pan, pani
pkt: punkt
pl.: plac
płk: pułkownik
ppkt: podpunkt
p.o.: pełniący obowiązki
por.: porównaj
prof.: profesor
pt.: pod tytułem
pw.: pod wezwaniem
r.: roku
rozdz.: rozdział
r.ub.: roku ubiegłego
red.: redaktor
ryc.: rycina
rys.: rysunek
s. albo str.: strona
SA: spółka akcyjna
s.c.: spółka cywilna
sp.j. albo s.j.: spółka jawna
sp. z o.o.: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
t.: tom
tab.: tabela
tel.: telefon
temp.: temperatura
tj.: to jest
tłum.: tłumacz
tys.: tysiąc
tzn.: to znaczy
tzw.: tak zwany
ul.: ulica
ust.: ustęp
w.: wieku
wg: według
ww.: wyżej wymieniony
wz.: w zastępstwie
v. albo v: versus
z.: zeszyt
z-ca: zastępca
z-cy: zastępcy
zł: złoty
zob.: zobacz
z up.: z upoważnienia

Obcojęzyczne skróty terminów oznaczających międzynarodowe warunki sprzedaży
(zapis wielkimi literami)

CIF: cost, insurance and freight (ang.)
FOB: free on board (ang.)
FAS: free alongside ship (ang.)

Inne obcojęzyczne skróty stosowane w polskich dokumentach

plc: public limited company (ang.)
SARL: société à responsabilité limitée (fr.)
SPRL: société de personnes à responsabilité limitée (fr.)
GmbH: Gesellschaft mit beschränkter Haftung (niem.)
SNC: Società in nome colletivo (wł.)
SpA: Società per azioni (wł.)
BV: Besloten Vennootschap (niderl.)
NV: Naamloze Vennootschap (niderl.)

NB:

Pisownia skrótów, zob. pkt 10.3.

Zob. również rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z dnia 8 grudnia 2006 r.).